ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು (ಪೋಷಕ), ಶಿವ (ಸಂಹಾರಕ), ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ (ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ) ಪ್ರಮುಖರು. ಆದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಇಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವನ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಕೋಟ್ಯಾಂತರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದರೂ, ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಅತಿ ವಿರಳ. ಹೀಗಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನೆ ಏಕೆ — ಯಾಕೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಆರಾಧನೆ ಇಂದಿಲ್ಲ? ಬನ್ನಿ, ಪುರಾಣಗಳು ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸ ಹೇಳುವ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ.

1. ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರ ಶಾಪದ ಕಥೆ :

ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಶಿವನಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮ ಶಾಪಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದರು. ಬ್ರಹ್ಮ ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಿದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅವನ ಆರಾಧನೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ನಡೆಯಬಾರದು ಎಂದು ಶಿವ ಶಾಪ ನೀಡಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮನ ಆರಾಧನೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಿಂತುಹೋಯಿತು.

2. ಬ್ರಹ್ಮನ ಪಾತ್ರ ‘ಸೃಷ್ಟಿ’ ಮಾತ್ರ :

ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ಪೋಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಶಿವ ಸಂಹಾರ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಈ ಇಬ್ಬರ ಶಕ್ತಿ ಜೀವನದ ನಿರಂತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಪಾತ್ರ ‘ಸೃಷ್ಟಿ’ಗೇ ಸೀಮಿತ. ಸೃಷ್ಟಿ ಒಮ್ಮೆ ಆರಂಭವಾದ ನಂತರ ಅವರ ಪಾತ್ರ ಕಡಿಮೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಜನರು ವಿಷ್ಣು-ಶಿವನ ಆರಾಧನೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ಕೊಟ್ಟರು.

3. ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳು ಅತಿ ವಿರಳ:

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಬೆರಳ ಮೇಲೆ ಎಣಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಪುಷ್ಕರ್ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾಲಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ದೇವಾಲಯಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಜನಪ್ರಿಯ ಪೂಜೆಯೂ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು.

4. ಪುರಾಣಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ:

ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವನ ಕುರಿತ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದರೂ, ಬ್ರಹ್ಮ ಕುರಿತ ಕಥೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ಜನಮನದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು.

5. ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ:

ಹಿಂದೂ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ, ಸೃಷ್ಟಿ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ. ನಿತ್ಯವಾಗಿರುವುದು ‘ಆತ್ಮ’ ಮತ್ತು ‘ಪರಮಾತ್ಮ’. ಹೀಗಾಗಿ ಪೋಷಣೆ (ವಿಷ್ಣು) ಮತ್ತು ಸಂಹಾರ (ಶಿವ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆರಾಧನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟರು. ಬ್ರಹ್ಮನ ಆರಾಧನೆ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಿತು.

ಸಾರಾಂಶ :

ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನೆಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರೂ, ಇಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪೂಜೆ ವಿರಳವಾಗಿದೆ. ಶಿವನ ಶಾಪ, ದೇವಾಲಯಗಳ ಕೊರತೆ, ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮ ಮರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ದೇವರಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೂ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಸ್ಥಾನವು ಸದಾ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

FAQ – ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರ :